Cabaretier Kevin HartBeeld EPA

‘We moeten onze kinderen de ware geschiedenis van zwarte Afrikanen leren’, zo luidt dat citaat, ‘niet alleen de tijd van de slavernij, maar ook toen ze de koningen waren van Egypte.’

Het gevolg: boosheid alom op sociale media in Egypte, ofschoon het niet bewezen is dat Hart die uitspraak gedaan heeft. Mogelijk gaat het om een citaat uit een interview rond de lancering van de recente Netflix-film Kevin Hart’s Guide to Black History. Op Twitter ging er een Arabische hashtag rond die opriep zijn optreden af te gelasten. Dat gebeurde afgelopen maandag, een dag voor Harts geplande show in Caïro. Het verantwoordelijke productiebedrijf probeerde er een andere draai aan te geven (‘logistieke problemen’), maar daar wordt weinig geloof aan gehecht. De cabaretier heeft zelf niet op de ophef gereageerd.

Twee kampen

Een decennia oud debat, over de vraag of de Egyptische beschaving teruggaat tot die van Afrika of tot het Middellandse Zeegebied, is daarmee terug van nooit weggeweest. Binnen die verbale loopgravenoorlog bestaan er ruwweg twee kampen, het ene afrocentrisch, het andere Egyptisch-nationalistisch.

Het afrocentrische verhaal komt uit de dekolonisatiebeweging, met de Senegalese historicus Cheikh Anta Diop (1923-1986) als inspiratiebron. Zijn stelling: zoals de Europese beschaving stoelt op de antieke Grieken en Romeinen, zo stoelt de Afrikaanse (zwarte) beschaving op de piramides en de farao’s. Geïnspireerd door dat idee speelde Eddie Murphy de farao in Michael Jacksons videoclip Remember the Time (1991). Ook oud-president Barack Obama gaf in 2009 – gewild of ongewild – zuurstof aan de theorie. Tijdens een bezoek aan een graftombe wees hij naar een muurschildering van een notabele met opvallend grote oren. ‘Hij ziet eruit als ik!'

Een gotspe, zouden veel Egyptenaren zeggen. Ze zien zichzelf als Arabieren en projecteren die identiteit ook op de farao’s. Het ‘afrocentrische’ verhaal beschouwen ze als een poging om hun geschiedenis af te pakken. Een conferentie in de zuidelijke stad Aswan onder de noemer ‘One Africa’ werd vorig jaar afgelast, na een vergelijkbare storm van opwinding op sociale media. President Abdul Fatah al-Sisi liet een parade van blinkend gouden wagens met mummies door de hoofdstad rijden, om te onderstrepen dat alleen hij zich de erfgenaam van de farao’s mag noemen.

Smeltkroes

Internationaal bevinden de meeste archeologen zich ergens tussen de twee extremen. Met de luidruchtige amateurhistorici op sociale media hebben ze weinig op. ‘Hun gevechten lijken op die van gewelddadige rivaliserende voetbalfans’, zo verzuchtte Egyptoloog Monica Hanna, verbonden aan de American University van Caïro. ‘Egypte is altijd een smeltkroes van volkeren geweest.’

Een recente Duitse studie kwam op basis van dna-monsters, afgenomen bij mummies, tot de conclusie dat de antieke Egyptenaren grotendeels afstammen van de ‘Levant’, het gebied dat het moderne Libanon, Syrië en Zuid-Turkije beslaat. De wetenschappers zeiden erbij dat hun studie niet representatief is. De betreffende mummies kwamen uit Midden-Egypte, terwijl de belangrijkste dynastieën opbloeiden in het Nubische zuiden, aan de grens met het huidige Soedan en dus dichterbij het zwarte deel van Afrika. Wordt, kortom, vervolgd.

de VOLKSKRANT